در این مقاله هر آنچه که باید راجع به فورک در ارزهای دیجیتال بدانید را بازگو خواهیم کرد و به سوالاتی از این قبیل پاسخ خواهیم داد:
فورک چیست؟ هاردفورک چیست؟ سافت فورک چیست؟ فورک به چه دلایلی رخ می‌دهد؟ چرا برایمان اهمیت دارد و تاثیر آن بر قیمت ارزهای دیجیتال چیست؟
اگر از علاقه‌مندان به اخبار حوزه‌ی ارزهای دیجیتال باشید حتما تا به حال خبرهایی از این دسته که قیمت یک ارز دیجیتال به دلیل رویدادی به نام فورک (Fork) نوسانات شدیدتری پیدا میکند را شنیده‌اید. گاهی اوقات این نوسان مثبت است، اما گاهی نیز قیمت ارزهای دیجیتال به دلیل همین رویداد کاهش‌یافته و در جهت معکوس حرکت میکند. صرف‌نظر از اینکه قیمت به کدام سمت می‌رود، اگر بدانید چه کاری باید انجام دهید، می‌توانید از فورک‌ها درآمد داشته باشید.
فورک (Fork) چیست؟
همانطور که احتمالا می‌دانید، اطلاعات ثبت شده در بلاک چین قابل تغییر نیستند و وقتی یک بلاک چین فعالیت خود را آغاز میکند، تا زمانی که کاربران آن را بپذیرند، هیچ کس نمی‌تواند جلوی کار آن را بگیرد. در هر کدام از ارزهای دیجیتال یک سری قوانین که اصطلاحا به آن پروتکل می‌گوییم توسط برنامه نویسان تعیین شده است و یک بلاک چین براساس همان پروتکل و قوانین تا ابد به کار خود ادامه می‌دهد. مثلا برای بیت کوین چنین قوانینی تعریف شده: زمان هر بلاک ۱۰ دقیقه باشد – هر بلاک ۱ مگابایت ظرفیت داشته باشد و …
اما اگر کسی با قوانین بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری مخالف بود چه؟ اگر در شبکه یک ارز دیجیتال، یک اتفاق بد رخ دهد چه؟
راه‌حل ساده است. به‌روزرسانی یا ایجاد بلاک چین جدید که اصطلاحا به آن فورک می‌گویند. وقتی گروهی از برنامه نویسان از شرایط و قوانین یک ارز دیجیتال ناراضی باشند یا اینکه شبکه با مشکلاتی مواجه باشد که حل آن ضروری است، راه‌حلی به نام فورک پیش روی این افراد است.
واژه فورک یا انشعاب از پروژه‌های برنامه‌نویسی ریشه گرفته است. در حقیقت با کپی کد منبع یک پروژه و ایجاد تغییراتی در آن، برنامه‌ای جدید از دل برنامه قبلی بیرون می‌آید. از این رو فورک در ارزهای دیجیتال نیز با مفهومی یکسان و با برخی پیچیدگی‌های خود به کار می‌رود.
فورک یا انشعاب معمولاً به‌نوعی، آپدیت یا به روزرسانی یک نرم‌افزار گفته میشود که می‌تواند به روشی سازگار با قبل (backward-compatible) و یا ناسازگار با قبل (backward-uncompatible) باشد. (درباره این موضوع در ادامه صحبت می‌کنیم). به‌طور خلاصه، واژه فورک یا انشعاب فقط یک اصطلاح برای زمانی است که یک نرم‌افزار یا یک پروتکل، آپدیت میشود. در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال و بلاک چین فورک زمانی اتفاق می‌افتد که شبکه به دو بخش تقسیم شود.
فورک به چه دلایلی اتفاق می‌افتد؟
اصلی‌ترین سناریوهایی که موجب رخ دادن فورک میشود به شرح زیر هستند:
راه‌حلی برای اختلافات فنی
بیت کوین کش یکی از فورک‌های بیت کوین است که به دلیل اختلاف نظرهای گسترده درباره مقیاس‌پذیری بیت کوین انجام شد. گروهی از توسعه دهندگان و ماینرهای بزرگ بیت کوین که از سرعت و کارمزد تراکنش‌ها راضی نبودند، با تغییرات گسترده در قوانین بیت کوین و افزایش سایز بلاک، بلاک چین و نسخه ای جدید از پروتکل را ارائه دادند.
برای برگشت دادن مبالغ از دست رفته
در سال ۲۰۱۶، فقط یک اتریوم وجود داشت اما بعد از رخ دادن هک DAO و از دست رفتن میلیون‌ها دلار از سرمایه کاربران، جامعه اتریوم مجبور به ارائه فورک شد تا بتواند اعتماد مردم را به دست آورد. اتریوم فورک شد، اکثر جامعه به شبکه جدید نقل مکان کردند. نام اتریوم قبلی به اتریوم کلاسیک تغییر یافت و اتریوم جدید شد همین که اکنون در بازار خرید و فروش میشود.
برای اضافه کردن ویژگی و قابلیت‌های جدید
یک شبکه بلاک چینی در طول زمان نیازمند به‌روزرسانی‌های فنی است تا شبکه را از خطرات پیش رو حفظ نماید.
انواع فورک
سافت فورک (Soft fork) چیست؟
سافت فورک یک بروزرسانی در نرم افزار بوده که با نسخه‌های قدیمی سازگار (backwards compatible) است.
این بدین معناست که شرکت‌کنندگانی که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده باشند نیز می‌توانند در اعتبارسنجی (Validation) و تایید (Verification) تراکنش‌ها شرکت کنند. پیاده‌سازی سافت فورک به نسبت آسان‌تر بوده چراکه تنها نیاز است اکثریت شرکت‌کنندگان نرم‌افزار خود را آپدیت کنند. همه‌ی شرکت‌کنندگان چه نرم‌افزار خود را آپدیت کرده و چه نکرده باشند، می‌توانند بلاک‌های چدید را تشخیص دهند و فعالیت‌هایشان با شبکه سازگار است. نکته‌‌ی قابل تامل این است که عملکرد شرکت‌کننده‌ای که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
یک مثال برای سافت فورک این است که مثلا سایز بلاک‌ها از ۱ مگابایت به ۸۰۰ کیلوبایت تغییر پیدا کرده است. نودهایی از شبکه که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده‌اند در سافت فورک می‌توانند تراکنش‌های جدید را ببینند. مشکل زمانی به وجود می‌آید که ماینری که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده است، بخواهد بلاک جدیدی را ثبت نماید و بلاک او توسط شبکه رد میشود. از این رو سافت فورک یک مکانیزم ارتقاء تدریجی را نشان می‌دهد که افرادی که نرم‌افزار خود را آپدیت نکرده‌اند با محدود شدن قابلیت‌هایشان، انگیزه‌ی کافی برای اینکار را پیدا کنند.
مثال‌هایی برای سافت فورک:
BIP۶۶: یک سافت فورک برای اعتبارسنجی امضای شبکه‌ی بیت کوین بود.
P۲Sh: یک سافت فورک برای اضافه کردن قابلیت آدرس‌های چند امضایی بر روی شبکه‌ی بیت کوین بود.
هاردفورک (Hardfork) چیست؟
هاردفورک مربوط به تغییرات نرم‌افزاری است که که با نسخه‌های قدیمی سازگار نیست (not backwards compatible). در این فورک تمامی شرکت‌کنندگان باید نرم‌افزار خود را به روزرسانی کنند تا قادر باشند در تایید تراکنش‌ها و اعتبارسنجی آنها شرکت کنند. نودهایی که به روزرسانی را انجام نداده باشند از شبکه جدا شده و نمی‌توانند تراکنش‌های جدید را تایید کنند. این فورک موجب انشعاب دائمی بلاک‌چین میشود و تا زمانی که کاربرانی در زنجیره‌ی قدیمی حضور داشته باشند، دو بلاک‌چین به صورت جداگانه و همزمان وجود خواهند داشت.
بیت کوین کش و اتریوم کلاسیک مشهورترین نمونه‌های یک هاردفورک هستند. البته هاردفورک همیشه باعث به وجود آمدن یک ارز دیجیتال جدید نمی‌شود بلکه تمام جامعه برسر آن توافق می‌کنند.
انواع هاردفورک
هاردفورک برنامه‌ریزی شده (Planned Hard Forks)
هاردفورک برنامه‌ریزی شده، یک بروزرسانی در پروتکل است که از ابتدا در نقشه‌ی راه (Roadmap) پروژه در نظر گرفته میشود. از آنجایی که این بروزرسانی در راستای قابلیت‌ها و ویژگی‌های بلاک چین می‌باشد، تمامی شرکت‌کنندگان به رهبری توسعه‌دهندگان اصلی به زنجیره‌ی جدید رفته و نرم‌افزار خود را بروزرسانی می‌کنند چراکه این تغییرات در سطح کدنویسی پایه‌ی شبکه صورت می‌پذیرند. در این فورک زنجیره‌ی قبلی از بین می‌رود و دلیلی نیز برای حمایت از آن وجود ندارد. در این فورک، کوین جدیدی به وجود نخواهد آمد.
مثال‌های این نوع هاردفورک فورک:
اتریوم: هاردفورک های موجود در نقشه راه اتریوم از این نوع هستند. به عنوان مثال بیزانس (Byzantium)، فاز اول بروزرسانی مربوط به اتریوم ۲ بود. این فورک در اکتبر ۲۰۱۷ به وقوع پیوسته و هدف آن بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم و یکپارچه‌سازی تراکنش‌های خصوصی است.
مونرو : در ژانویه‌ی ۲۰۱۷، هاردفورکی در شبکه‌ی اتریوم جهت اضافه شدن ویژگی جدیدی به نام حلقه‌ی معاملات محرمانه (RCT) برای بهبود حریم خصوصی و امنیت شبکه، به وقوع پیوست.
هاردفورک بحث‌برانگیز (Contentious Hard Forks)
هاردفورک بحث‌برانگیز به علت اختلاف نظر بین اعضای شبکه اتفاق می‌افتد و موجب میشود بخشی از شرکت‌کنندگان، زنجیره‌ی جدیدی که از نظر خودشان بهتر است را با تغییرات عمده‌ای در کد ایجاد کنند.
مثال‌های هارفورک بحث‌برانگیز:
بیت کوین کش (Bitcoin Cash): هاردفورکی بود که توسط گروهی که می‌خواستند مقیاس‌پذیری بیت کوین را با افزایش سایز بلاک از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت افزایش دهند، ترتیب داده شد. این کار باعث شد که شبکه بتواند تراکنش‌های بیشتری را پردازش کند، کارمزد شبکه کاهش پیدا کرده و همچنین تنگنای شبکه‌ی بیت‌‌کوین با افزایش استفاده از آن بهبود داده شده است. این هاردفورک منجر به پیدایش ارز جدیدی به نام بیت کوین کش گردید.
اتریوم کلاسیک (Ethereum Classic): اتریوم نیز برای خنثی کردن تاثیر هکی که در یکی از برنامه‌های کاربردی‌اش به نام سازمان خودکار غیرمتمرکز (ِDAO) اتفاق افتاد، دچار هاردفورک شد. توسعه‌دهندگان اصلی اتریوم و اکثریت شرکت‌کنندگان شبکه،با هاردفورک موافقت کردند و تنها تعداد معدودی از مواضع خود کوتاه نیامده و نرم‌افزار خود را آپدیت نکردند که بلاک‌چین آنها به اتریوم کلاسیک (ETC) معروف است.
سکه‌های مشتق شده (Spin-off Coins)
از آنجایی که پروتکل بیت کوین منبع باز است، هر فردی می‌تواند به کد پایه‌ی آن دسترسی داشته، آن را تغییر دهد و ارز جدیدی را با ویژگی‌های مختلفی به وجود آورد. مثلا لایت کوین (Litecoin)، فورکی از بیت کوین بود که با تغییرات زیر به وجود آمد:
زمان ایجاد یک بلاک: زمان ساختن یک بلاک در لایت کوین ۲/۵ دقیقه است. این زمان برای بیت کوین نزدیک به ۱۰ دقیقه می‌باشد.
الگوریتم: لایت کوین از الگوریتم اسکریپت(Scrypt) به جای SHA256 استفاده می‌نماید.
بیشینه سکه‌های موجود(Max Supply): این رقم برای لایت کوین ۸۴ میلیون بوده در حالی که برای بلاک چین بیت کوین ۲۱ میلیون می‌باشد.
در زیر برخی از سکه‌هایی که از بلاک‌چین بیت کوین مشتق شده‌اند را آورده‌ایم:
- Namecoin
- Peercoin
- Litecoin
- Dogecoin
- Auroracoin
تاثیر فورک بر قیمت ارز دیجیتال چیست؟
طی هشت ماه گذشته بیش از ۱۰ فورک برای بیت کوین به انتشار رسیده است اما بحث ما بر سر فورک‌های بزرگ است. هرکسی می‌تواند با تغییر سورس بیت کوین فورک جدیدی از آن ارائه دهد اما موضوع ما بر سر فورک‌های اساسی است که تعداد زیادی از غول‌های فضای ارز دیجیتال حامی آن باشند. مانند بیت کوین کش و شاید بیت کوین گلد.
فورک‌های بزرگ می‌توانند سرنوشت یک ارز دیجیتال را برای همیشه تغییر دهند. آن را نابود یا قدرتش را تثبیت تا سال‌ها تثبیت کنند.
فرض کنید شخص A مقدار ۳۵۰۰۰ بیت کوین دارد. اگر فرض کنیم هر بیت کوین ۵۰۰۰ دلار قیمت داشته باشد، ارزش دارایی‌های او ۱۷۵ میلیون دلار میشود. این شخص اخبار و رویدادهای مربوط به ارزهای دیجیتال را به خاطر تاثیراتی که بر روی موقعیت او در این بازار می‌گذارند را با دقت بررسی میکند. شخص A می‌داند که فورک چیست و ارز جدیدی مثل بیت کوین کش به وجود خواهد آمد. از آنجایی که این شخص کیف پولی دارد که از فورک بیت کوین کش پشتیبانی میکند، به ازای دارایی‌هایش یعنی ۳۵۰۰۰ بیت کوین، ۳۵۰۰۰ توکن بیت کوین کش به دست می‌آورد. این مساله به او انگیزه می‌دهد تا پیش از فورک، بیت کوین بیشتری بخرد چراکه با این فورک او سهم بیشتری در این بازار خواهد داشت. علاوه بر اینکه هر چه تعداد بیت کوین‌هایش بیشتر شود، بیت کوین کش بیشتری نیز به او تعلق خواهد گرفت.
اگر شخص A، یک سرمایه‌گذار و یا معامله‌گر آگاه باشد، تصمیم می‌گیرد تا موقعیتش را در بازار بیت کوین بالا برده و مثلا پیش از وقوع فورک دارایی خود را به ۵۰۰۰۰ بیت کوین افزایش دهد. در نتیجه‌ی این کار، او ۵۰۰۰۰ بیت کوین کش به دست خواهد آورد.
قبل از فورک معمولا قیمت افزایش می‌یابد اما زمانی که یک فورک در شبکه‌ی یک ارز دیجیتال اتفاق می‌افتد، ارزش آن نیز در زنجیره‌ی فورک شده پخش می‌گردد. به عنوان مثال در ۲۳ ژولای ۲۰۱۷، قیمت بیت کوین از ۲۸۰۰ دلار به ۲۷۰۰ دلار به علت فورک بیت کوین کش، کاهش یافت.
چگونه خود را برای یک فورک آماده کنیم؟
فورک‌ها خیلی اوقات اتفاق می‌افتند و لازم نیست برای تک تک آنها خود را آماده کنیم. یک فورک زمانی موفق میشود که بتواند نظر اکثریت کاربران را جذب کند. فورک‌های مشروع و قانونی معمولا می‌توانند محبوبیت لازم را به دست آورده و تاریخ وقوع آنها مشخص است.
ارتفاع بلاک (BlockHeight) چیست و چه ارتباطی با زمان وقوع یک فورک دارد؟
برای اجرای یک فورک، یک شماره بلاک مشخص در نظر گرفته میشود. هر چه این بلاکی که فورک از آنجا رخ می‌دهد، دورتر از بلاک جنسیس باشد، سخت‌تر می‌توان فورک را پیش‌بینی کرد و هر چه به زمان فورک نزدیک‌تر می‌شویم، می‌توان گفت که دقیقا چه روز و چه ساعتی اتفاق می‌افتد. این به این علت است که نرخ تشکیل بلاک‌های جدید به توان ماینرهای شبکه‌ی بلاک‌چین بستگی دارد. زمانی که اندازه‌ی بلاک مورد نظر مشخص شد، شبکه تنظیم شده و بلاک چین جدید بر می‌خیزد. هر تراکنشی که بر روی بلاک‌چین قدیمی بعد از تعیین اندازه‌ی بلاک فورک شده انجام شود، در بلاک چین جدید معتبر نخواهد بود.
بنابراین اگر پس از شماره بلاک مشخص شده، ارز دیجیتال بخرید، به شما دیگر واحدی از ارزهای دیجیتال قبلی تعلق نخواهد گرفت. ارزهای دیجیتال خود را در یک کیف پول امن نگه می‌دارید و صرافی‌ای که از آن استفاده می‌کنید باید از کوین جدید و اعطای آن به کاربرانش پشتیبانی کند.
از کیف پولی استفاده کنید که از کوین جدید پشتیبانی میکند. فورک‌های قابل اطمینان حتما باید کد منبع خود را پیش از وقوع، منتشر کننند. این به توسعه‌دهندگان کیف پول‌ها امکان می‌دهد تا خود را با بازار تطبیق داده و از کوین جدید با اطمینان پشتیبانی کنند. به هنگام استفاده از کیف پولی که جدیدا وارد بازار شده و ادعا دارد از کوین جدید پشتیبانی میکند، بسیار احتیاط کنید. شما هرگز نباید به کیف پول و یا کوین جدیدی که منبع باز نیست و کاربر زیادی ندارد، استفاده کنید.
به عنوان یک قانون کلی از انجام ترکنش‌ها در حین یک فورک اصلی خوداری نمایید. تراکنش‌هایتان را تا زمانی که از امنیت و کارکرد فورک مطمئن نشدید،با ارز جدید انجام ندهید.
برای به دست آوردن سکه‌های رایگان از فورک بیت کوین باید پیش از مشخص شدن ارتفاع بلاک (block height)، ارز دیجیتال اصلی (که از آن داشته باشید) داشته باشید. توسعه دهندگان زنجیره‌ی جدید از دفتر کل در یک block height مشخص کپی گرفته و عینا آن را در زنجیره‌ی جدید تکرار می‌کنند به همین علت است که به دارندگان بیت کوین در زنجیره ی قدیم معادل دارایی شان، کوین جدید تعلق می‌گیرد. این زنجیره پس از رشد شبکه‌ی فورک شده مستقل میشود.
بعد از مستقل شدن بلاک چین جدید که می‌تواند روزها، هفته‌ها و یا ماه‌ها طول بکشد تا کیف پول شما از آن پشتیبانی کند و سکه‌های جدیدتان را دریافت کنید.
اگر مایل هستید سکه‌های جدید خود را بعد از فورک دریافت کنید ابتدا موجودی بیت کوین خود را به آدرس دیگری منتقل کنید. شما نباید از آدرسی که در آن کوین های فورک نشده هستند، درخواست سکه‌های جدید بدهید و اینکار حتی می‌تواند منجر به از دست رفتن سرمایه‌ی اصلی‌تان شود.
برای دریافت سکه‌های جدید:
- پیش از تعیین ارتفاع بلاک برای انشعاب زنجیره، در کیف پولی بمانید که کنترل کلید خصوصی آن را در دست دارید. بعد از تعیین ارتفاع و بلاک فورک شونده، سرمایه‌ی خود را به یک آدرس جدید منتقل کرده ولی از همان کلید خصوصی قبلی استفاده کنید.
- کیف پول جدیدی که از فورک پشتیبانی میکند را دانلود کنید.
- کلید خصوصی خود را به کیف پول جدید منتقل نمایید.
نتیجه‌گیری
با وجود اینکه هاردفورک‌ها جزء اجتناب‌ناپذیری از ارزهای دیجیتال هستند، برخی از آنها کلاه‌برداری‌های واقعی بوده‌اند. اما ما باید به حقوق جامعه برای توسعه‌ی چنین پروژه‌هایی وقتی در یک محیط غیرمتمرکز و منبع باز هستیم، احترام بگذاریم.
اگر کسی اصول هاردفورک‌های بحث برانگیز را درک نماید، متوجه میشود که جامعه خود مسئول ارزیابی خودش است. شاید ساتوشی ناکاموتو هم زمانی که بیت کوین را می‌ساخت این عقیده را داشت و به همین علت ناپدید شد.
اطلاعات نادرست و تصورات غلطی زیادی راجع به هارفورک‌ها، ذات آنها و پیاده‌سازی و پذیرش آنها از سوی سرمایه‌داران وجود دارد. این موجب جنجال و بدبینی اجتماع نسبت به چنین پروژه‌هایی میشود. اما به یاد داشته باشید که برخی از این پروژه‌ها مشروع هستند و در برخی مواقع موجب پیشرفت شبکه می‌شوند.
با وجود تمام انتقاداتی که به هاردفورک‌ها میشود اما آنها برای جامعه‌ی کریپتو مفید هستند. با فورک‌ها است که صدای تمامی اعضای این جامعه و انتقادات و پیشنهاداتشان به گوش می‌رسد. سرمایه‌گذاران و ماینرها می‌توانند با تیم توسعه دهنده‌ی کوین مخالفت کنند. اما این نکته را همیشه به یاد داشته باشیم که ما همه از ایده‌ی اولیه‌ی ساتوشی ناکاموتو و بیت کوینش به اینجا رسیده‌ایم. خود ساتوشی ناکاموتو نیز خیلی از ایده‌هایش از جمله مفهوم اثبات کار را مدیون متفکران پیش از خود است.
