مقدّمه
در کشور کانادا، اگرچه روش‌های پرداخت دیجیتال نظیر انتقال بانکی، کارت‌های اعتباری و خدمات e-Transfer بسیار رواج یافته‌اند، اما هنوز استفاده از چک بانکی (cheque) — که در زبان انگلیسی «cheque» و در کانادا اغلب به همین شکل به کار می‌رود — در برخی معاملات چه برای افراد و چه برای کسب‌وکارها مرسوم است. طبق گزارش Canadian Bankers Association، سیستم چک کانادا یکی از کارآمدترین سامانه‌های تسویه چک است و سالانه نزدیک به یک میلیارد چک پردازش می‌شود. cba.ca+2payments.ca+2
با این حال، استفاده از چک بانکی همراه با معایب خاص خود است که برای کاربر عادی یا صاحب کسب‌وکار اهمیت دارد. در این بلاگ به بررسی دقیق مزایا و معایب استفاده از چک بانکی در کانادا می‌پردازیم؛ با محوریت بر واژه «معایب» و مثال‌های ملموس تا شما بتوانید تصمیم آگاهانه بگیرید.
بخش اول: مزایای استفاده از چک بانکی در کانادا
پیش از آنکه به‌سراغ معایب برویم، ابتدا نگاهی به نکات مثبت استفاده از چک بانکی بیندازیم.
۱. امکان پرداخت به صورت فیزیکی و رسمی
یکی از مزایای چک این است که سندی کتبی دارید که پرداخت را از حساب صادرکننده به نفع گیرنده نشان می‌دهد. وقتی چکی نوشته شود و امضاء شود، دستور بانکی به بانک داده می‌شود که مبلغ معینی را از حساب صادرکننده به حساب گیرنده منتقل نماید. Investopedia+1
مثال: فرض کنید شما شخصا قصد پرداخت مبالغ بزرگ به فروشنده تجهیزات دارید و می‌خواهید سندی مکتوب به او نشان دهید — صدور چک می‌تواند این اعتماد را تأمین کند.
۲. قابل استفاده برای کسب-وکارها (بخصوص بین‌کسب-وکاری)
کسب‌وکارهای بزرگ یا فروشندگان عمده گاهی ترجیح می‌دهند چک دریافت کنند چون امکان صدور فاکتور، بازپرداخت، حسابداری و مستندسازی بهتر وجود دارد. براساس مطلبی در وبسایت QuickBooks، پذیرفتن چک برای برخی کسب‌وکارها ممکن است به افزایش شانس کامل شدن فروش کمک کند. QuickBooks
مثال: یک شرکت ساختمانی که قرارداد با پیمانکار دارد، ممکن است چک را به‌عنوان روشی رسمی برای پرداخت پیش‌پرداخت پذیرفته باشد.
۳. برای برخی مواقع، انعطاف بیشتر نسبت به انواع الکترونیکی
گاهی در شرایطی که انتقال آنلاین بلافاصله ممکن نیست یا گیرنده برق نشتی دارد یا فروشنده ترجیح دارد روش سنتی را بپذیرد، چک می‌تواند گزینه‌ای باشد. ضمن اینکه بعضی افراد یا فروشندگان بازنشسته ممکن است هنوز راحت‌تر با چک کار کنند.
بخش دوم: معایب استفاده از چک بانکی در کانادا
حال به مهم‌ترین بخش یعنی معایب استفاده از چک بانکی می‌پردازیم. این بخش شامل زیرتیترهایی است که معایب مختلف را با جزئیات بررسی می‌کند.
۲.۱. تأخیر در دریافت و آزاد شدن وجه
یکی از معایب اصلی چک بانکی این است که فرآیند تسویه و اعتبارسنجی ممکن است چند روز طول بکشد. طبق مطلبی از کِی‌پی‌ام‌جی، وقتی شما چکی را به حساب خود واریز می‌کنید، بانک صادرکننده چک باید ابتدا مطمئن شود که حساب دارای موجودی کافی است. در کانادا، بانک‌ها ممکن است «hold» یا بلوک موقت روی چک‌های واریز شده بگذارند تا ریسک کمبود وجه مدیریت شود. cba.ca+1
مثال: فرض کنید یک چک به مبلغ ۵٬۰۰۰ دلار از مشتری دریافت کرده‌اید، ولی بانک شما اعلام می‌کند که تا ۴ روز کاری مبلغ کامل در حساب شما آزاد نخواهد شد، در این مدت نمی‌توانید آن وجه را خرج کنید — این یکی از معایب واضح است.
۲.۲. ریسک برگشت چک یا عدم کفایت وجه (“bounce”)
معایب دیگری که باید در نظر گرفت، احتمال برگشت خوردن چک به دلیل نبودن وجه کافی یا خطاهای صادرکننده است. وقتی چکی «bounce» شود، یعنی حساب صادرکننده وجه کافی نداشته است، بانک چک را باز می‌گرداند و ممکن است هزینه‌هایی برای هر دو طرف ایجاد شود. alternativepayments.io+2Trade Ready+2
مثال واقعی: فروشنده‌ای چکی را برای پرداخت اولیه پذیرفته است و بعد چند روز بانک می‌گوید چک برگشت خورده؛ این یعنی فروشنده ممکن است در تأمین نقدینگی خود دچار مشکل شود و مجبور شود بار دیگر وجه را طلب کند یا برای اعتراض اقدام کند — این یکی از معایب جدّی است.
۲.۳. هزینه‌های مخفی یا پنهان مرتبط با پردازش چک
اگرچه ممکن است برای فرد عادی هزینه‌های زیادی ظاهر نشود، اما برای کسب‌وکارها، معایب شامل هزینه‌های پردازش چک، هزینه‌های مربوط به بانک و سختی‌های عملیاتی است. طبق مطلب QuickBooks، هزینه‌های پردازش چک در مقایسه با پرداخت‌های الکترونیکی ممکن است بیشتر باشد. QuickBooks
مثال: یک فروشگاه کوچک ممکن است پردازش هر چک را به‌عنوان چند دلار بیشتر نسبت به انتقال آنلاین بپردازد؛ در بلندمدت این هزینه‌ها جمع می‌شوند.
۲.۴. امنیت کمتر و احتمال تقلب یا دزدی
چک بانکی اگرچه رسمی است، اما دارای معایب امنیتی نیز هست: امکان گم‌شدن یا سرقت چک، امکان جعل امضاء یا انتقال بدون مجوز وجود دارد. این یکی از معایب مهم در استفاده از چک است. alternativepayments.io+1
مثال: شخصی چک خود را برای پرداخت اجاره می‌فرستد، ولی در پست مفقود می‌شود یا توسط شخص دیگری تصرف می‌گردد؛ این ضعف امنیتی ناشی از روش فیزیکی چک است — بخشی از معایب آن.
۲.۵. کاهش روند استفاده و احتمال رد شدن از سوی دریافت‌کننده
با توجه به تغییرات فناوری و روش‌های پرداخت سریع‌تر، روش چک به‌طور پیوسته رو به کاهش است. طبق داده‌ها از Payments Canada، روش چک در کانادا در حال کاهش است. payments.ca+1
به عبارت دیگر، یکی از معایب این است که ممکن است گیرنده (مثلاً فروشنده یا شرکت) ترجیح دهد پرداخت الکترونیکی بپذیرد و چک را نپذیرد یا از مشتری بخواهد روش جایگزین انتخاب کند.
مثال: شما قصد خرید از مغازه‌ای دارید و فروشنده می‌گوید “ما چک قبول نمی‌کنیم، فقط کارت یا انتقال آنلاین” — این نشانه یکی از معایب عملی چک در محیط امروزی است.
۲.۶. مدیریت و ردیابی پیچیده‌تر در علوم مالی و حسابداری
اگر شما کسب‌وکاری دارید و چک‌ها به صورت متعدد رد و بدل می‌شوند، مدیریت آن‌ها در حسابداری، صدور، دریافت و پیگیری برگشت‌ها ممکن است وقت‌گیر باشد. این یکی دیگر از معایب غیرمستقیم ولی مهم استفاده از چک بانکی است.
مثال: شرکت شما ۱۰ چک در ماه از مشتریان دریافت می‌کند؛ هر كدام نیاز به بررسی دارد: امضاء درست است؟ مبلغ درست؟ تاریخ؟ آیا چک وصول شده؟ این فرایند بیشتر از روش‌های الکترونیکی زمان می‌برد — بخشی از معایب است.
۲.۷. محدودیت برای تراکنش‌های بین‌المللی یا ارزهای دیگر
در صورتی که چک از حساب با ارز خارجی صادر شود یا برای تراکنش برون‌مرزی استفاده شود، ممکن است کارمزدی بیشتر، زمان تسویه طولانی‌تر یا پیچیدگی‌های اضافی وجود داشته باشد. این نیز از معایب استفاده از چک بانکی در شرایط خاص است. QuickBooks
مثال: شرکتی در کانادا چکی از شریک آمریکایی دریافت می‌کند؛ قبل از اینکه مبلغ به حساب واریز شود، ممکن است هزینه تبدیل ارز یا معطلی چند روزه وجود داشته باشد.
بخش سوم: نکات کلیدی برای استفاده از چک بانکی
در این بخش، فهرستی از نکات کاربردی و هشدارهایی ارائه می‌شود تا هنگام استفاده از چک بانکی در کانادا بدانید:
- بررسی موجودی صادرکننده چک: قبل از اعتماد کامل، اگر ممکن است وضعیت حساب صادرکننده را بررسی کنید تا ریسک برگشت چک کاهش یابد — این نکته برای محافظت در برابر یکی از معایب بزرگ یعنی برگشت چک است.
- در نظر گرفتن زمان بلوک وجه: بدانید که ممکن است وجه چک چند روز در حالت بلوک باقی بماند؛ برنامه‌ریزی مالی خود را متناسب با این محدودیت تنظیم کنید.
- نگهداری و محافظت از دفترچه چک: چک‌ها را در محلی امن نگه دارید و پس از صدور، رسید آن را بگیرید تا از معایب امنیتی جلوگیری شود.
- در نظر گرفتن جایگزین‌های دیجیتال: اگر معایب زیاد به نظر می‌رسد، گزینه‌های انتقال آنلاین، e-Transfer یا مستقیم بانکی را مد نظر قرار دهید، خصوصاً اگر سرعت نقدینگی برایتان مهم است.
- با بانک خود درباره سیاست‌های «hold» چک صحبت کنید: طبق گزارش CBA، اکثر بانک‌ها حداکثر ۴ روز کاری برای آزاد کردن وجوه چک‌های CAD دارند، در حالی که حداقل ۱۰۰ دلار باید در روز اول آزاد شود. cba.ca
- گزارش فوری چک‌های مفقود یا سرقت‌شده: در صورت از دست رفتن چک یا مشکوک شدن به تقلب، فورا بانک را مطلع کنید تا جریمه یا خسارت ناشی از یکی از معایب امنیتی کاهش یابد.
- در نظر گرفتن هزینه‌ها برای کسب‌وکارها: اگر کسب‌وکار دارید و می‌خواهید چک بپذیرید، حتما هزینه‌های پردازش را ارزیابی کنید و مقایسه کنید که آیا مزایا بیشتر از معایب هست یا خیر.
- پذیرش رسمی چک را با شرایط مناسب بیاورید: به‌عنوان مثال، برای مبالغ بزرگ، می‌توانید از چک تضمینی (certified cheque) یا بانک‌درفت (bank draft) استفاده کنید که ریسک معایب را کاهش می‌دهند. Beyond Borders
جمع‌بندی
در نهایت، استفاده از چک بانکی در کانادا دارای ترکیبی از مزایا و معایب است. از یک طرف، مزایایی چون رسمی بودن، قابلیت استفاده برای معاملات بزرگ، مستندسازی خوب و گزینه جایگزین برای پرداخت دست‌کم به‌طور سنتی وجود دارد. اما از طرف دیگر، معایبی که نباید نادیده گرفته شوند عبارتند از: تأخیر در آزاد شدن وجه، ریسک برگشت چک، هزینه‌های پردازش، مسائل امنیتی، کاهش پذیرش عمومی، پیچیدگی حسابداری و محدودیت در تراکنش‌های بین‌المللی.
اگر شما فردی هستید که گاهی‌اوقات چک دریافت یا صادر می‌کنید، توصیه می‌شود پیش از استفاده، تمامی معایب را جدی بگیرید و با بانک یا مشاور مالی خود مشورت کنید. همچنین، اگر کسب‌وکاری دارید، مهم است که تراکنش‌ها را از منظر نقدینگی، هزینه‌ها و ریسک شناسایی کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه به سایر مقاله ها در وبسایت گروه صرافی تجارت مراجعه کنید.
